TSEHAYTU BERAKI

Tsehaytu Beraki

Strijdbare zangeres en krar-speelster uit Eritrea.
Volledige biografie...

Instrumenten

krar, zang

Biografie Tsehaytu Beraki

Strijdbare zangeres en krar-speelster uit Eritrea.

1939 - 1949

Tsehaytu Beraki wordt geboren op 1 september 1939 in het dorp Quatit, provincie Akeleguzay in Eritrea. Het land, vanaf 1941 een Brits protectoraat, is dan nog een Italiaanse kolonie. Beraki's vader overlijdt als zij nog een baby is; met haar moeder verhuist zij naar Asmara, de tegenwoordige hoofdstad van het land. Moeder voorziet in haar levensonderhoud door het verkopen van injera (brood) en zelfgemaakte manden, en het vlechten van haar. De kleine Tsehaytu gaat naar school bij de missionarissen, tot in de vierde klas. Zij is ongeveer acht jaar oud als een tante drie krars (vijfsnarige lieren, kenmerkend voor de traditionele muziek van Ethiopië en Eritrea) meebrengt uit Port Soedan, waarvan zij er zelf één houdt. Op haar elfde probeert Tsehaytu op de krar te spelen; ze blijkt talent te hebben en het duurt niet lang of ze speelt en zingt op bruiloften en andere feesten. In haar buurt zijn veel vrouwen eigenaressen van suwa-cafés, de plaatselijke bierhuizen, en velen van hen zijn ook krarspeelster. Tsehaytu Beraki bewondert Tsehaytu Zennor het meest, vooral om haar liefdesliedjes ('Ik wil zo snel mogelijk een man, desnoods zelfs als hij kreupel is'). Overdag geeft de jonge muzikante haar oren en ogen de kost, 's avonds oefent zij de muziek die zij gehoord heeft op haar tante's krar. Tot ongenoegen van haar familie, die niet wil dat zij muzikante wordt.

1950 - 1965

In 1950 besluiten de Verenigde Naties dat Eritrea een federatie met Ethiopië moet vormen, maar de Ethiopische keizer Haile Selassi maakt daar in 1962 alweer een einde aan. Hij voegt het land aan Ethiopië toe als veertiende provincie. Beraki gaat vanaf haar zestiende niet langer naar school; in 1955 gaat zij als krar-speelster en zangeres werken in een suwa-café. Ze treedt er tien jaar lang op, van acht uur in de ochtend tot negen uur in de avond, en verdient daar anderhalve birr per dag mee, minder dan tien eurocent. Sommige bezoekers vragen haar of ze opnames op cassettebandjes mogen maken voor in de auto, de bus of hun theehuis, wat Beraki soms wel dertig of veertig birr per keer oplevert. Er komen zelfs liefhebbers uit Addis Abeba langs met min of meer professionele opnameapparatuur. Zij verdienen, zo blijkt achteraf, flink geld met Beraki's muziek. Het Eritrean Liberation Front (ELF) voert inmiddels een gewapende strijd tegen het Ethiopische leger, en behalve over de liefde zingt Beraki vanaf de tweede helft van de jaren zestig steeds vaker ook over haar land, de levensomstandigheden en de politiek. Keizer Haile Selassie probeert tweedracht te zaaien in het land; boeren raken hun vruchtbare grond kwijt. In het bierhuis waar zij nog altijd werkt hoort Beraki de gesprekken van leiders en politici; zo komt zij veel te weten over de misère en de problemen van haar landgenoten. Beraki zingt over het sociale onrecht, net als veel jonge zangers en zangeressen.

1966 - 1969

In 1966 opent Beraki haar eigen suwa-café en in de volgende twee jaren een tweede, waar zij natuurlijk zelf optreedt met haar krar. Er komen veel vrijheidsstrijders over de vloer; Beraki raakt sterk politiek betrokken en sluit zich aan bij het ELF. In 1971 splitst een deel van de vrijheidsstrijders zich af en vormt het Eritrean People's Liberation Front (EPLF), dat gedurende twee burgeroorlogen strijd voert met de ELF. Beraki bedenkt gewoonlijk haar eigen teksten en muziek, maar de tekst van bijvoorbeeld Gual Selfi Natsnet (Dochter Van Het Front), die gaat over de vernietiging van het rivaliserende EPLF, krijgt zij aangereikt door ELF-leider Ibrahim Totil. Ze speelt meestal alleen, en nu en dan samen met krarspeler Ateweberhan Seghid, met wie zij een duet speelt op het Amerikaanse consulaat: Semay Indo Abtzehaya Gatenakaye (Een Afrikaanse Haardracht Die Tot In De Hemel Reikt).

1970 - 1972

In 1970 nodigt gitarist, componist en platenbaas Tewelde Redda haar uit in zijn studio in Addis Abeba; ze neemt er twaalf nummers op. Vier ervan komen vanaf 1972 uit op 45-toerenplaatjes van Philips, twee op het label van de Ethiopiër Amha Eshete, en de rest op het Eritrese label Harambe Music. Dankzij de bekendheid die ze krijgt door de singles, heeft ze na terugkeer in Eritrea veel meer klanten in haar café dan voorheen, zij zoeken haar op vanuit alle uithoeken van het land. Beraki speelt nu steeds vaker samen met andere muzikanten, onder meer met Tewelde Redda in de groep Kwakbti Eritrea. De band treedt op bij belangwekkende en feestelijke gelegenheden zoals de opening van een bioscoop in Assab in het zuiden van het land aan de Rode Zee, of ter opluistering van vakbondvergaderingen. Zij zingt onverbloemd nationalistische liederen, met teksten als 'In rubberen schoenen en kaki kleren vecht ik voor je, gekleed in tenue krijg je nooit genoeg van je land'. Studenten organiseren feesten en politiek getinte toneeluitvoeringen en zij nodigen Beraki uit om te komen zingen, al dan niet tegen betaling.

1973 - 1977

Vanaf 1973 verslechtert de sociale en politieke toestand, het cafébezoek loopt terug en Beraki speelt een tijd lang vooral voor zichzelf. Ze heeft een verhouding met een journalist die in Abu Dhabi (Verenigde Arabische Emiraten) werkt; dankzij hem kan zij in redelijke weelde leven te midden van veel armoede om haar heen. In 1977 verruilt zij haar krar voor de kalasjnikov, om te kunnen vechten aan het front. Maar als zij haar militaire training achter de rug heeft, wordt zij aangesteld op de muziekafdeling van het ELF; behalve een dagelijkse patrouille van een uur kan zij al haar tijd aan muziekmaken besteden. Ze vormt een groep en met een repertoire van populaire liederen maakt zij een tour door Soedan om geld te verdienen voor de organisatie. Zo speelt zij vier jaar voor het ELF, en na de uiteindelijke nederlaag tegen het EPLF trekt zij nog eens vier jaar lang door het land om het verzet tegen de regering te steunen.

1978 - 1987

In mei 1978 speelt Beraki tijdens een feest in Tesseney, vlak bij de grens met Soedan, als de Ethiopische luchtmacht een bombardement uitvoert op het dorp. Er vallen doden en veel gewonden, ook Beraki raakt zwaar gewond. Het duurt een jaar voor zij is hersteld; ze pakt haar krar weer op, maar de verzetsbeweging is verslagen en verdwenen, de strijders zijn gevlucht naar Soedan. De zangeres besluit te blijven, reist zingend en spelend door het land, maar het blijkt te gevaarlijk en ook zij zoekt haar toevlucht in Soedan waar ze met andere muzikanten een tijd lang door het land tourt. Geholpen door een Soedanese agent en met een vals paspoort reist zij met een vliegtuig van de Sovjet-Unie naar Nederland.

1988 - 1998

In december 1988 vraagt Tsehaytu Beraki in Nederland asiel aan en sindsdien woont zij in Rotterdam. Kort na aankomst stuurt zij een tape met haar muziek naar de familieleden en kinderen van de ELF-strijders; het is onduidelijk of het geld dat er ongetwijfeld mee wordt verdiend ook werkelijk bij hen terechtkomt. In 1991 verslaan de opstandelingen het Ethiopische regeringsleger en vanaf 1993 is Eritrea een onafhankelijke staat. Maar in 1998 breekt de Eritrees-Ethiopische oorlog uit die tot 2000 duurt. Volgens Human Right Watch leven tot op de dag van vandaag duizenden Eritreeërs in gevangenschap, en er is dwangarbeid op grote schaal. Beraki treedt op in Engeland, Amerika en Duitsland, en vervolgens in de Verenigde Staten, onder meer in Washington (DC) in 1997 - het geld dat zij daar verdient, schenkt ze aan de plaatselijke EPLF-organisatie.

1999 - 2009

In Nederland komt Beraki in contact met Terrie Ex van de punkband The Ex. De band werkt al nu en dan samen met Ethiopische muzikanten. Terry Ex biedt haar de oefenruimte van de band aan, leert haar langzamerhand goed kennen en ontdekt dat zij een superster is in haar eigen land - iedereen blijkt haar te kennen. Ook stelt hij vast dat er nauwelijks platen van haar zijn, en hij vat het plan op een cd met haar te maken. Vanaf februari 2000 worden er drie jaar lang opnamen gemaakt. Beraki bespeelt alle instrumenten zelf: krar, baskrar en koboro (trommels). In zes nummers speelt een Nederlandse muzikant mee, jazzdrummer Han Bennink of Michael Vatcher, drumster Katherina Ex of bassiste Rozemarie Heggen van The Ex. Jongeren uit Eritrea verzorgen de achtergrondkoortjes en het handenklappen. In 2004, Beraki is 65 jaar oud, verschijnt de dubbel-cd Selam. Terrie Ex schrijft het voorwoord bij de hoestekst (die 36 pagina's beslaat), dat hij even vriendelijk als beleefd afsluit met de woorden 'Mevrouw Beraki, bedankt!'.

The Ex

Audio/Video Tsehaytu Beraki