hardrock

Geschiedenis van Hardrock

Zwaar versterkte, gitaargeoriënteerde muziek die eind jaren zestig ontstaat en vanaf 1980 uitwaaiert in tal van subgenres met elk hun typische kenmerken.

Tot midden jaren tachtig geniet hardrock een haast mystieke undergroundstatus en staat de liefhebber bekend als fanatiek en loyaal. De muziek komt aanvankelijk nauwelijks aan bod op radio en tv waardoor men is aangewezen op zelfonderzoek. Dit leidt tot een zekere subcultuur waar informatie gretig over en weer wordt uitgewisseld. In dat opzicht vervullen vakbladen als Aardschok (Nld) en Kerrang (UK) een belangrijke functie. De toewijding van de fans wordt door de bands terugbetaald middels energieke optredens waarbij het show element vaak een grote rol speelt. Tekstueel handelt het binnen het genre veelal om de leuke dingen des levens, maar er wordt ook veelvuldig geflirt met fantastische en duivelse thematieken. Een maatschappijkritisch aspect is het genre aanvankelijk vreemd, maar met het ontstaan van een aantal vernieuwende crossovers in de jaren tachtig komt daar verandering in. Hardrock is overwegend blanke muziek, zowel qua muzikanten als publiek, die aanvankelijk zwaar wordt geassocieerd met ruige, lang behaarde types, gekleed in leren jassen en met vale, met emblemen beplakte spijkerjacks. Waarin weliswaar een zekere waarheid schuilt, maar daarentegen mag ook de hoge arbeidsethiek van deze klasse niet onbesproken blijven. Als eind jaren tachtig de grote radiostations en een muziekzender als MTV de hardrock omarmen, breekt het genre ook door bij een groter publiek en verdwijnen de grootste vooroordelen.

Hardrock vindt zijn oorsprong eind jaren zestig waarbij formaties als Cream en The Jimi Hendrix Experience als grondleggers worden gezien. Zij zijn het namelijk die traditionele elementen uit Amerikaanse rhythm & blues en rock & roll samenvoegen tot een krachtig, zwaar gitaargeoriënteerd geheel. Hoge volumes gaan gepaard met overstuurde en vervormde gitaren wat al snel tot de term power trio leidt. Nog rauwer gaat het eraan toe bij Amerikaanse pioniers als Blue Cheer en MC5 die er qua volume bovendien nog een schepje bovenop doen. Het zijn echter Britse acts als Deep Purple, Led Zeppelin en Black Sabbath en het Australische AC/DC die de term hard rock in de jaren 70 definitief vormgeven. Daar waar stevig rockende tijdsgenoten als Humble Pie, Grand Funk Railroad en Free vasthouden aan de bluesroots, bedienen zij zich namelijk van harde repeterende gitaarriffs en solide ritmesecties. In de VS wordt hardrock op dat moment ook wel aangeduid als heavy metal, maar de verschillen binnen het genre zijn dan al te groot om alles over één kam te scheren. In Europa wordt er zorgvuldiger met de term omgegaan en staat heavy metal voor muziek die beduidend grimmiger, agressiever, harder en daardoor minder toegankelijk is.

Hardrock ontwikkelt zich vervolgens snel en er ontstaan al snel een aantal herkenbare subgenres. In Nederland is eind jaren zeventig nog niets noemenswaardigs zichtbaar, maar hoe anders is dat in Amerika waar zich AOR (adult orientated rock) heeft ontwikkeld. Melodieuze, meezingbare en bij vlagen spankelende muziek met zang die zich voornamelijk in de hoogste regionen bevindt. Belangrijke exponenten zijn Boston, Journey en Foreigner. Vanwege de grote populariteit (in de VS is de muziek wel veelvuldig op de radio te horen) wordt AOR ook wel aangeduid als stadionrock. Een andere stroming die populariteit geniet in de VS is southern rock; een broeierige mix van blues, boogy en hardrock geworteld in het landelijke zuiden van de VS. Lynyrd Skynyrd, The Outlaws en Molly Hatched zijn de meest bekende namen en lang uitgesponnen gitaarduels zijn een voornaam handelsmerk. Verder maken controversiële shockrockers als Alice Cooper en Kiss furore in het puriteinse Amerika met hun theatrale voorkomen.

Europese hardrock is, in tegenstelling tot de Amerikaanse AOR, beduidend steviger van karakter. Bands als UFO en Scorpions zijn avontuurlijk, venijnig en beduidend meer gitaar gericht. Iets wat zeker geldt voor het Ierse Thin Lizzy dat Keltische invloeden integreert en baanbrekend tweestemmig gitaarspel neerzet. De naar de VS geëmigreerde Nederlandse broers Eddie en Alex van Halen halen eind jaren zeventig wereldfaam met Van Halen, maar het duurt tot 1980 voordat er in Nederland zelf hardrock van niveau wordt gemaakt.

Tot de vaderlandse pioniers behoort in ieder geval Picture dat begin jaren tachtig een uitstekende live reputatie opbouwt. De muziek van de formatie uit Dordrecht valt ergens tussen hardrock en metal in en mede daardoor klinkt de band vrij uniek. Dit in samenspel met het verbeterde muzikale klimaat levert de band een welverdiend platencontract op. Na de verdienstelijke albums Picture 1 en Heavy Metal Ears volgt in 1982 Diamond Dreamer, wat te boek staat als één van de eerste Nederlandse hardrock klassieker. Het ongelukkige vertrek van de fenomenale Israelische zanger Shmoulik Avigal (die in die tijd zelfs door Metallica wordt benaderd!) voorkomt niet dat de band in 1984 met Eternal Dark wederom een ijzersterk album aflevert. De Britse zanger Pete Lovell is dan ook een adequaat vervanger. In een geforceerde poging een groter publiek te bereiken, drijft de band daarna steeds meer af van de oorspronkelijke sound. Dat feit, alsmede de toenemende concurrentie (ondermeer van Avigal's nieuwe formatie Horizon), leidt ertoe dat de populariteit van Picture snel daalt. In 1987 is de band voorgoed 'out of the picture'.

Picture Horizon

Naast Picture behoren ook Bodine, Helloïse en niet te vergeten Vandenberg tot de grondleggers van de vaderlandse hardrock. Het Haagse Bodine levert in 1981 een titelloos debuut af dat erg bluesy klinkt, maar de albums Bold as Brass (1982) en met name Three Times Running (1983) zijn op en top hardrock vol uitgesponnen gitaarsolo's en melodieuze harmonieën. Door perikelen op zanggebied valt echter al vrij snel het doek voor de band. Helloïse is feitelijk een doorstart van de formatie Highway Chile dat begin jaren tachtig furore maakt in het landelijke clubcircuit. Gitarist Ben Blauw en drummer Ernst van Ee vinden in Stan Verbraak een geschikte zanger en al snel maakt de sympathieke band naam met van smaakvolle meerstemmige zang voorziene, traditionele Europese hardrock. Het debuut Cosmogony uit 1985 klinkt zeer verdienstelijk, maar de homogene stijl krijgt pas definitief vorm op het tweede album Polarity (1987) waarmee de band zelfs een nominatie voor de BV Pop Prijs in de wacht sleept. Een ander noemenswaardig wapenfeit is een groots opgezet, éénmalig optreden in Ahoy' waar een keur van artiesten aan meewerkt. Vreemd genoeg valt de band hierna uit elkaar om in de late jaren negentig weer bij elkaar te komen voor een reünie. Een vreemde eend in de bijt is het Limburgse Vandale dat in het Nederlands zingt en sterke, heldere teksten gebruikt die veelal over jongerenproblematiek gaan. Dit gegeven alsmede het frisse spel bezorgt Vandale een unieke plek in de scene. De albums Schandale (1981) en Stale Verhale (1982) zijn monumenten binnen de Nederlandse hardrock. De band verzorgt in 1983 zelfs het voorprogramma van Iron Maiden tijdens een memorabel optreden in de Rodahal te Kerkrade. Vanzelfsprekend blijft het succes beperkt tot de eigen landgrenzen, maar jammerlijk genoeg ziet de derde plaat Fatale Ideale (vanwege faillissement van de platenmaatschappij) nooit het levenslicht. Het laatste wapenfeit is de geflopte single Wij Willen Willem (opgedragen aan Willem van Oranje).

Bodine Helloïse Vandale Vandenberg Highway Chile

Voor het grootste Nederlands succesverhaal (Van Halen niet meetellend) tekent echter Vandenberg dat met de albums Vandenberg (1982), Heading for a storm (1983) en Alibi (1985) een drietal fantastische, zeer complete platen uitbrengt. Met de single Burning Heart en Different Worlds worden radiohits gescoord en als de band rondom stergitarist Ad Vandenberg (die eind jaren zeventig zijn naam vestigt met het bluesy Teaser) ook in de VS voet aan de grond krijgt als voorprogramma van de dan al legendarische Ozzy Osbourne, lijkt het er even op dat de band het unieke overzees succes van de Golden Earring gaat evenaren. In Japan en Nederland gaat het de band voor de wind, maar een wereldwijde doorbaak zit er uiteindelijk niet in. In 1986 verlaat zanger Bert Heerink de band om na een kortstondige flirt met Picture vooral naam te maken als zanger van commercials en een Nederlandstalig repertoire. Hij wordt vervangen door Peter Struyk (afkomstig uit Horizon), maar de band heeft zijn langste tijd gehad. Als gitarist Ad Vandenberg, wiens ster snel rijzende is, in 1987 toetreedt tot de internationaal vermaarde bluesy hardrock formatie Whitesnake is het hoofdstuk Vandenberg definitief afgesloten.

Vandenberg Picture

Als er één band is die de vruchten plukt van bovengenoemd pionierswerk dan is dat Vengeance uit Waalwijk. Onder aanvoering van de charismatische zanger Leon Gowie fungeert deze formatie tussen 1984 en 1989 als vaandeldrager van de vaderlandse hardrock. Platen als We Have Ways To Make You Rock, Take It Or Leave It en Arabia staan vol met onvervalste, ambachtelijke hardrock en zijn mijlpalen binnen het genre. Ook in Duitsland krijgt deze feestelijke band een stevige voet aan de grond. Na een zeer turbulente periode besluit de gezichtsbepalende Goewie eind 1989 de band echter te verlaten. Als vervanger wordt de Brit Ian Parry (ex Hammerhead) gepresenteerd, maar ondanks zijn fenomenale strot staat deze voor een onmogelijke opgave. Het blijkt al snel dat Vengeance zonder Goewie niet levensvatbaar is. Gitarist Arjen Anthony Lucassen zal midden jaren negentig overigens opstaan om grote naam te maken als Ayreon.

Vengeance Ayreon

Bescheiden buitenlands succes is er eind jaren tachtig verder voor de formaties Zinatra en Sleeze Beez die beide op de Amerikaanse leest geschoeide hardrock maken. Laatstgenoemde wordt in 1987 opgericht door voormalig leden van Picture en Highway Chile en levert nog datzelfde jaar het naar Amerikaanse glambands als Motley Crue en Ratt gemodelleerde debuut Look Like Hell af. De patserige party rock vindt razendsnel zijn weg naar de media en de opvolger Screwed, Blues & Tatooed (met Gin On The Rocks zanger Andrew Elt als vervanger van zanger Tigo Fawzi) geldt in alle opzichten als de overtreffende trap. Uit het opnamebudget van 1 miljoen spreekt het nodige vertrouwen van platenmaatschappij Atlantic. Een tour door de VS als voorprogramma van Skid Row volgt, maar een doorbraak zit er echter niet in. De plaat dringt namelijk niet door tot de top 100. Waarmee het succesverhaal even snel eindigt als dat het begon. Zinatra lijkt eind jaren tachtig het Limburgs antwoord op de op dat moment razend populaire mooie jongens bands als Bon Jovi en Europe. Het titelloze debuut, opgenomen in de beroemde Wisseloord studio, klinkt als een klok, maar helaas contrasteert de professionele vorm met de magere muzikale inhoud. In Zuid America worden echter grote successen gehaald en in Nederland reikt de single Love Or Loneliness tot de 19e plek in de hitlijst. Met de komst van toetsenist Robby Valentine wordt er in compositorisch opzicht een flinke stap voorwaarts geboekt, zoals te horen op het tweede en tevens laatste album The Great Escape uit 1991.

Zinatra Sleeze Beez Gin on the Rocks Robby Valentine

Internationaal kan traditionele hardrock steevast op een vast en trouw publiek rekenen, maar in Nederland gebeurt er in de jaren negentig maar weinig. De voornaamste wapenfeiten komen van bands als Mennen en The Moon die in feite voorzettingen zijn van respectievelijk Zinatra en Sleeze Beez. Beide bands blijven de melodieuze, Amerikaanse hardrock trouw, maar het zwijmelachtige, kitscherige trekje maakt plaats voor een serieuzer en steviger karakter. Het resulteert in een aantal zeer verdienstelijke platen. De markt voor traditionele hardrock is echter gekrompen en het is de begin jaren negentig door bands als Nirvana en Pearl Jam ingezette grungebeweging die het genre de kop lijkt te kosten. Grunge heeft een ongekende aantrekkingskracht op de jeugd, een ontwikkeling waar de muziekindustrie vol op inspeelt. Een grote verplaatsing van de aandacht is het gevolg en traditionele hardrock maakt in de jaren negentig ongekend zware tijden door. Naast het in populariteit grossierende grunge wordt daarna ook veel terrein ingeleverd aan een aantal verfrissende crossovers, waarvan punkcore en nu metal de belangrijkste zijn. Een groot succesverhaal is in de jaren negentig desondanks weggelegd voor het reeds genoemde Ayreon. Achter deze naam gaat de artiest Arjen Anthony Lucassen schuil, de gitarist die in de jaren tachtig de hoogtijdagen van respectievelijk Bodine en Vengeance meemaakt. Met Ayreon brengt de getalenteerde muzikant de ene na de andere betoverende (symfonisch getinte) rockopera uit, platen die het zonder uitzondering allemaal schoppen tot cd van de maand in Aardschok. Ook internationaal wordt het werk uitstekend ontvangen en de naam van Lucassen als veelzijdig muzikant wordt definitief bevestigd. The Final Experiment, Actual Fantasy en de dubbelaar Into The Electric Castle zijn stuk voor stuk meesterwerken die de basis vormen voor een aantal even indrukwekkende vervolgen waaraan telkens weer een keur van internationale artiesten meewerkt. Vanwege de grootschaligheid van de projecten zit live optreden er niet in, een éénmalige mini-tour in 2002 uitgezonderd. Een andere veelbesproken band eind jaren negentig is Soylent Green, met oud leden van Vandenberg en Avalon in de gelederen.Vanwege de brug die de band slaat tussen rock en elektronica wordt het droomdebuut Nutrient (1997) door de vaderlandse pers omhoog geschreven. Maar zoals zo vaak vertaalt dit potentieel zich niet in succes en de ambitieuze band houdt het niet lang later, een illusie rijker, voor gezien.

Ayreon Mennen the Moon

Anno 2004 staat het aanbod van traditionele hardrock van vaderlandse bodem op een laag pitje, dit in tegenstelling tot de metalscene die floreert als nooit tevoren. Wat tevens geldt voor genres als retro en stoner, beiden herkauwend op de jaren zeventig. Internationaal gezien heeft hardrock het grunge tijdperk en de nu metal golf echter overleefd, en Amerikaanse hardrockbands als Bon Jovi en Aerosmith zijn nog steeds uitstekend verkopende artiesten. In 2003 zorgt een band als The Darkness voor een opleving van de aandacht, maar het ziet er niet naar uit dat dit een injectie zal geven aan de Nederlandse hardrock. Daarvoor is het animo onder aanstormende muzikanten om deze muziek te maken gewoonweg te klein. In februari 2004 verschijnt met Freakazoid de vierde plaat van Mennen en ook Ayreon zal ongetwijfeld zijn ding blijven doen, maar behoudens deze sporadische wapenfeiten valt er weinig spannends te verwachten. De aandacht richt zich echter wel steeds meer op een genre als speedrock waarvan Peter Pan Speedrock uit Eindhoven zich sinds 2003 definitief als onbetwiste aanvoerder manifesteert. Deze rauwe, goudeerlijke en razendsnelle (vandaar de naam) mix van tijdloze bands als AC/DC en Motorhead doet het de laatste jaren namelijk uitstekend bij een zowel jong als oud publiek.

Peter Pan Speedrock Mennen Ayreon