metal

Geschiedenis van Metal

Ook wel heavy metal genoemd. Keiharde gitaarmuziek, met extreme vocalen, ritmes en sferen. Komt voort uit de hardrock en gaat gepaard met een macaber imago. Metal kent vele vertakkingen, waarvan thrash metal, death metal en black metal de belangrijkste zijn.

Metal wordt vaak in één adem wordt genoemd met hardrock. Het vindt zijn oorsprong inderdaad in de hardrock, maar is wel degelijk een op zichzelf staand genre met een aantal duidelijk waarneembare verschillen. In de beginfase van de hardrock, de vroege jaren zeventig, gaan hardrock en heavy metal nog als synoniem door maar al snel ontwikkelt zich een variant die grimmiger, agressiever, onheilspellender en ronduit harder is. Deze afstammeling luistert al snel naar de benaming heavy metal (gemakshalve vaak verkort tot metal). Metal kenmerkt zich door een mindere mate van toegankelijkheid en bindt daardoor een kleiner publiek aan zich. Het genre groeit echter gestaag en kan al snel op eigen benen staan, waarbij het voor zich spreekt dat de liefhebbers voornamelijk uit de hardrock hoek komen. Naast muzikale verschillen onderscheidt metal zich ook in visueel oogpunt, want metalbands zien er doorgaans ruiger en gevaarlijker uit. De artiesten gaan veelal gekleed in zwart leer, al dan niet in combinatie met afschrikwekkende attributen als zware kettingen, pinnenbanden en kogelriemen. Metal gedijt nu eenmaal goed in een ietwat macaber sfeertje. Imago speelt een belangrijke factor binnen de metal, iets wat vaak extra wordt aangedikt. Eind jaren zeventig bevindt metal zich in een groeifase, maar vanaf midden jaren tachtig komt de ontwikkeling in een stroomversnelling, ook in Nederland. Het genre verandert dan al snel in een niet altijd even overzichtelijk geheel van stijlen en stromingen. Anno 2004 is metal, dankzij het veranderde muzikale klimaat, alom geaccepteerd en behoren de grootste vooroordelen tot het verleden.

De moeder aller metalbands is Black Sabbath. Geen band die zo invloedrijk is als dit roemruchte viertal uit Birmingham. Deze stelling ter hand nemende luidt de conclusie dat metal begin jaren zeventig het levenslicht ziet. Er is geen metalband die niet schatplichtig is aan de monumentale riffs van gitarist Tony Iommi en elke zichzelf respecterende metalband zal ooit nummers als Sweet Leaf en Iron Man gerepeteerd hebben. Het album Master of Reality uit 1971 staat nog steeds te boek als blauwdruk voor het genre. Het Amerikaanse Blue Cheer (hit: Summertime Blues) is een andere band die aan de wieg van de metal staat. Minder invloedrijk, maar even vernieuwend is in die tijd het Amerikaanse Pentagram. Naast deze grondleggers is er een belangrijke plek weggelegd voor Judas Priest dat eind jaren zeventig uitgroeit tot de grootste metal act en daarbij grossiert in leren pakjes, pinnenbanden, riemen en motoren. Judas Priest is de juiste band op het juiste moment, de verpersoonlijking van metal en bovendien een heuse trendsetter, zowel op visueel gebied als wat betreft de gillende sirenezang. Beide aspecten zijn sindsdien namelijk niet meer weg te denken uit het genre. Nummers als Hell Bent for Leather en Breaking the Law zijn anthems die perfect aangeven waar het in metal vaak om draait; rebellie. Op de akelig perfecte live plaat Unleashed in the East uit 1979 is te horen hoe opwindend de optredens van deze band zijn. Een andere invloedrijke formatie uit die tijd is Motörhead, een Brits trio dat vooral bekend staat om het oorverdovende volume waarop het zijn publiek steevast trakteert. De schorre strot en unieke uitstraling van bassist/zanger Lemmy Kilmister zijn belangrijke handelsmerken. Motörhead verpakt heavy metal in een ongepolijst rock 'n roll jasje en oogt daarbij volkomen pretentieloos.Vroege albums als Ace of Spades en Bomber staan te boek als metalklassiekers.

Begin jaren tachtig gaat de metal een zeer belangrijke en bepalende fase in. Gestimuleerd door de agressie uit de punk en als afzetting tegen de op dat moment zeer populaire new wave, ontwikkelt zich in Engeland namelijk een frisse stroming die zich NWOBHM noemt. Deze New Wave Of British Heavy Metal levert een serie even vernieuwende als rauwe bands op. Raven, Tygers Of Pan Tang en Angelwitch zijn illustere namen, maar ook latere grootheden als Def Leppard en Iron Maiden en (in mindere mate) Saxon stammen uit dezelfde keuken. De compacte, energieke metal slaat razendsnel over naar het Europese vasteland waar zich op dat moment ook de eerste metalsignalen etaleren.

In Nederland behoren Bodine en met name Picture tot de metalpioniers. Picture uit Dordrecht verrijkt haar traditioneel klinkende hardrock gaandeweg met meer elementen uit de metal. De titel van de tweede plaat Heavy Metal Ears uit 1981 is in dat opzicht veelzeggend. Op de derde plaat Diamond Dreamer (1982) is de mix dermate verfijnd dat de eerste metalklassieker van eigen bodem een feit is. Omdat hardrock en metal op dat moment in Nederland nog hand in hand gaan, wordt voor de beginfase van de Nederlandse scene doorverwezen naar het genre 'hardrock'. De definitieve afsplitsing zal in ons land namelijk pas eind jaren tachtig plaatsvinden.

Bodine Picture

Ook in de VS wordt de NWOBHM omarmt. Zo hanteren de hongerige twintigers Lars Ulrich en James Hetfield het in 1982 als leidraad bij het formeren van hun band Metallica. Op dat moment is het ondenkbaar dat deze formatie uit San Francisco vele jaren later zal uitgroeien tot de grootste metalband aller tijden. Een band die naast een fanatieke fanschare ook een miljoenenpubliek aan zich weet te binden. Met het weergaloze debuut Kill 'em All levert het viertal in 1983 een eerste mijlpaal af waarna er nog een handvol zullen volgen. Met Kill em All is meteen de term speedmetal geboren, want metal werd nog nooit zo snel en meedogenloos uitgevoerd. Ook in Europa heerst een gezonde pioniersdrift want bands als Venom (UK) en Mercyful Fate (Denemarken) leveren begin jaren tachtig baanbrekende albums af die het duistere subgenre 'black metal' definiëren. Het overzeese antwoord laat vervolgens niet lang op zich wachten want midden jaren tachtig ontstaat aan de Amerikaanse westkust de variant thrash metal, wat min of meer de overtreffende trap van de NWOBHM is; een geperfectioneerde stijl die duidelijk maakt dat metal vooralsnog geen beperkingen heeft. Thrash is namelijk in vele opzichten grensoverschrijdend; het is harder, sneller, agressiever, maar tegelijkertijd compacter. Aan de andere kant van de VS, in Florida, verrijst midden jaren tachtig death metal, een genre dat er qua extremiteit nog een schepje bovenop doet. Een andere sfeervolle variant met een lage actieradius is doom metal dat zeer herkenbaar is vanwege het trage tempo en beklemmende karakter. Ook onstaat er als antwoord op de soms duivelse black metal een christelijke stroming die zich white metal noemt en de boodschap van de Heer verkondigt.

Metal zit eind jaren tachtig in een ware bloeifase en talloze Amerikaanse metalbands leren Nederland ontdekken. Al snel ontstaat er een heus clubcircuit voor korte, maar krachtige tournees. De Dynamo club in Eindhoven is verreweg de meest roemruchte locatie en geldt min of meer als logistieke thuisbasis. Onlosmakelijk verbonden aan deze ontwikkeling is het ontstaan en de groei van wat al twintig jaar het belangrijkste hardrock/metal medium van de lage landen is; het maandblad Aardschok. Een bijzonder informatief tijdschrift dat drijft op de gedegen kennis van de oprichters en al snel een onmiskenbare informatiebron is voor de lezersdoelgroep. Het feit dat hardrock en metal in die tijd door de radio en tv wordt genegeerd (hardrock programma's als 'Stampij' en 'Vara's Vuurwerk' zijn slechts een kort leven beschoren) onderstreept de spilfunctie van het blad. Uit dezelfde hoek komt ook Dynamo Open Air, een fesival dat van kleinschalig evenement op een parkeerplaats in de binnenstad van Eindhoven in een razend tempo uitgroeit tot grootste metalfestival (120.000 bezoekers!) ter wereld. Deze opeenstapeling van feiten levert Eindhoven met recht de titel 'metal hoofdstad van de wereld' op. Een titel die weliswaar aan glans heeft verloren, maar in internationale metalkringen geniet stad nog steeds een grote populariteit.

Omdat platen van bands als Megadeth, Anthrax, Slayer en met name Metallica eind jaren tachtig wereldwijd grote verkoopaantallen halen, zijn ineens ook de grote platenmaatschappijen geïnteresseerd in het genre. Vanuit alle hoeken wordt op metal ingesprongen en naast de grote maatschappijen duiken er steeds meer kleine independents op die veelal genregericht te werk gaan. Iedereen wil een graantje meepikken en al snel is de vergrote vraag niet meer in balans met een kwalitatief aanbod. Met als gevolg dat middelmatigheid toeslaat. Dat proces verloopt dermate snel dat de liefhebber door de stortvloed aan releases het overzicht volledig kwijtraakt. Aan de vakbladen rest de taak de kaf van het koren te scheiden. De meest eigenwijze en vernieuwende band van de jaren negentig is zondermeer het Amerikaanse Tool dat vanwege haar machinale perfectie en mystieke karakter ongenaakbaar is. Andere baanbrekende bands zijn Opeth en Meshuggah (beide uit Zweden) en Nine Inch Nails (VS). Maatschappijen blijven constant op zoek naar vernieuwing en die dient zich midden jaren negentig aan met Amerikaanse bands als Korn en Deftones. Dit zijn de eerste acts die doorbreken met een mix van metalroots en invloeden uit hiphop, rap en emo. Het is metal van en voor een nieuwe generatie en de term nu metal, een afgeleide van 'new metal', is geboren. De vele crossovers en uitwassen van metal zijn te omvangrijk om allemaal apart te benoemen.

In de gothic metal en progmetal spreekt Nederland internationaal een stevig woordje mee. Gothic metal is een sfeervolle, geromantiseerde variant, met open gitaarpartijnen en vaak met hoge vrouwelijke zang. Het genre wordt internationaal vormgegeven door bands als Nightwish en Type O Negative. De belangrijkste acts van Nederlandse bodem zijn Orphanage, The Gathering en Within Tempation. Laatstgenoemde breekt in 2002 met het album Mother Earth door bij het grote publiek en ook in het buitenland krijgt de band voet aan de grond. In het kielzoch van deze bands opereert een nieuwe generatie metalbands als After Forever, Autumn en Epica.

The Gathering Orphanage Within Temptation After Forever Autumn Epica

Progmetal is muziek die zich kenmerkt door het technisch vernuft waaruit de composities zijn opgebouwd en de ontoegankelijkheid die daaruit voortkomt. Het Amerikaanse Dream Theater hoort samen met het Canadese Rush al decennia lang tot de toonaangevende bands op dit gebied. Deze bands hebben progressieve rock uit de jaren zeventig (denk aan bands als Yes en King Crimson) vertaald naar de tegenwoordige tijd. Vanwege het complexe karakter is deze progressieve muziek slechts voor een select, maar zeer trouw publiek weggelegd. Meest noemenswaardige Nederlandse band op dit vlak is Elegy dat al vanaf 1987 actief is en met name in Japan erg populair is. Albums als Manifestation of Fear (1998) en Principles Of Pain (2002) zijn dan ook platen van internationale allure. Andere beloftes zijn Mindscape en Lemur Voice die midden jaren negentig sterke platen afleveren, maar waarvan vervolgens niets meer van wordt vernomen. Huidige smaakmakers zijn Sun Caged en Silent Edge die in 2003 beide een sterk debuutalbum afleveren.

Elegy Sun Caged