muziektheater

Geschiedenis van Muziektheater

Theatervoorstellingen waarin muziek een grote rol speelt.

Theater is een kunstvorm waarin live op een podium, ten overstaan van publiek, toneelspelers een verhaal brengen, met een combinatie van dia- en monologen, zang, dans, muziek en non-verbale, lichamelijke uitdrukking. Afhankelijk van welke van deze elementen de overhand hebben, onderscheidt men diverse vormen van theater. Als het verhaal enkel uitgebeeld wordt met dans, spreekt men van ballet. Wordt enkel non-verbale communicatie gebruikt, spreekt men van mime. Opera is een vorm waarin muziek de overhand heeft en de spelers hun woorden op kenmerkende, tot de klassieke muziek behorende wijze zingen; daarbij ondersteund door een klassiek orkest. Muziektheater zit hier dicht tegenaan. Ook hier brengt men de vertelling zingende, maar nu op een manier die tot de popmuziek gerekend kan; en ondersteund wordt door live vertolkte popmuziek. Dans en gesproken woord spelen er ook een rol bij.

Geen groep heeft het muziektheater in Nederland zo beïnvloed als Orkater. Orkater produceert op eigenzinnige wijze muziektheater, met veel nadruk op muziek. De vaste componisten Thijs van der Poll, Gerard Atema en Vincent van Warmerdam wedijveren in originaliteit: dikwijls ontwerpen zij hun eigen instrumenten, die altijd nadrukkelijk op het podium aanwezig zijn of geïntegreerd zijn in de fantasierijke decors. De grondslag voor (Hauser) Orkater wordt gelegd in 1971, als de broers Dick en Rob Hauser het Hauser Kamerorkest oprichten, dat een jaar later wordt uitgebreid met o.a. Rietveld Ademiestudent Jim van der Woude en de drie broers Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, die het straattheater als achtergrond hebben. De eerste productie, dan nog als Hauser Orkater, heet Op Avontuur (1973) en bevat creatieve persiflages op de populaire muziekcultuur; de bijbehorende LP verschijnt in 1974. Kenmerkend voor Hauser Orkater is de absurdistische inslag, zowel wat het acteren als wat de muziek betreft. Na meerdere shows plus platen, wordt de groep in 1980 ontbonden, op het hoogtepunt van het succes. Uit de dan al legendarische theatergroep ontstaan de gezelschappen De Mexicaanse Hond (met onder anderen de gebroeders Van Warmerdam) en De Horde (met onder anderen Dick Hauser), en Stichting Orkater, waarmee muziektheater met wisselende medewerkers wordt geproduceerd. Jim van der Woude begint een solo-carrière. De Horde zal na enkele shows ontbonden worden en diens leden duiken vervolgens op bij producties van Stichting Orkater. Orkater continueert de komisch-droevige traditie van Hauser Orkater; kenmerkend voor de Orkater-voorstellingen blijven de weergaloze decors en de prominente rol van live-muziek op het podium. Veel shows kennen een literaire roman als uitgangspunt. Alex van Warmerdam zal tevens een carrière als romancier en geprezen filmregisseur starten. The Prefab Four is een in 2001 opgerichte gelegenheidsformatie van leden van Orkater, gebaseerd op The Monkees.

Orkater The Prefab Four

Werk in Uitvoering is een Groningse groep die in de periode 1973-1985 met toneel en popmuziek het vormingsproces van werkloze en werkende jongeren ten goede probeert te stimuleren. Thema's van de voorstellingen zijn de problemen van jongeren met werkloosheid, criminaliteit en sociaal-maatschappelijke denkbeelden. Publieke erkenning valt de groep tot buiten de eigen landstreek ten deel met o.a. Weggewerkt (1976) en Het Ergste Van Het Ergste (1979). In De Oplossing (1982) stelt men op eenvoudige, maar indringende wijze de opkomst van een partij als de Centrumpartij en het toenemende racisme aan de kaak. De theatershows Overlast (1981) en Nuwa Kojeha (een soort disco-opera, uit 1985) verschijnen ook op plaat.

Werk in Uitvoering

Ondanks de aanwezigheid van veel muziek, gaan de producties van Orkater aan het reguliere poppubliek voorbij. Het in 1987 opgerichte De Kift weet wel de popliefhebber te bereiken. De band wordt opgericht te Oost-Knollendam door Ferry Heijne, samen met oude punkkameraden. In de beginperiode heeft de band nog de onmiskenbaar Nederlandse, sterk aan het kraken verbonden, hoekige punksound. In 1993 heeft zich rond de groepskern een collectief aan medewerkers geformeerd. De Kift combineert de vrijheidsgedachte van de punk aan gemankeerde nachtcluborkestmuziek. De cd's van de groep komen bijzonder verpakt en worden ondersteund dan wel voorafgegaan door theatershows. Die gaan steeds meer richting muziektheater, al blijft het theatrale ondergeschikt aan de muziek, de tekst (doorgaans uit, dan wel gebaseerd op literatuur) en de voordracht. In 2002 krijgt De Kift een Zilveren Harp uitgereikt. Naast het laten verfilmen van een van hun toneelvoorstellingen (Vlaskoorts) en het schrijven van een soundtrack (De Arm Van Jezus), tracht het gezelschap in 2003 de muzikale werelden van opera en popmuziek bij elkaar brengen.

De Kift