new wave

Geschiedenis van New Wave

Genrebenaming voor de melodieuze variant op de punk van eind jaren zeventig. Daarna de verzamelnaam voor substromingen die voortkomen uit de punk, zoals gothic, postpunk, powerpop, syntipop en new romantics.

Rockmuziek ontstaat in de jaren zestig als identificatiemiddel van de jeugd om zich mee af te zetten tegen het systeem. Als topgroepen als Genesis, Pink Floyd en Led Zeppelin midden jaren zeventig echter gevestigde namen zijn, onaantastbaar, onbereikbaar, megalomaan en stuk voor stuk miljonair, is het tijd voor een tegenbeweging: de punk. Muziek die teruggaat naar de basis: vrijheid, breken met tradities, lak aan 'hoe het hoort'. Bij punk hoort een volledig alternatieve, non-commerciële muziekcultuur met als credo D.I.Y. - do it yourself. Er worden eigen labels opgericht, eigen distributiekanalen geregeld en eigen concertzaaltjes ingericht. Liefhebbers starten hun eigen muziekblaadjes, waarin ze de stroming op de voet volgen. Veel oudere muzikanten, die er een ruimere muzikale opvatting op na houden dan de drie akkoorden liedjes van de punk, voelen zich aangesproken door het nieuwe elan. Voor hen bedenken de media een nieuwe genrebenaming: new wave. Voorlopers van deze nieuwe golf zijn Elvis Costello & The Attractions, XTC, Ian Dury & The Blockheads, Graham Parker & The Rumour, Talking Heads en The Police. Groepen die in Nederland bijzonder populair zijn en veel navolging genieten. Begin jaren tachtig ontstaan er uit punk (en new wave) een reeks van substromingen: gothic, postpunk, powerpop, syntipop en new romantics. Bands in deze genres hebben met elkaar gemeen dat ze de anarchistische frisheid van de punk behouden in hun eigen, meer gestructureerde en doordacht uitgewerkte muziek, en die tevens wat intellectueels, kunstzinnigs meegeven.

De postpunk is sober geproduceerde, baslijn gedreven gitaarrock, waarbij expressie het sleutelwoord is. Die gevoelsuiting kan van ingetogen somber (de zogenaamde doem, waarbij de galmende doch iel klinkende keyboards opvallen) tot uitbundig woedend gaan (waarin vooral de oorspronkelijke punk doorklinkt). Als de doemkant tot in het extreme wordt doorgevoerd (veel keyboards), spreekt men van gothic. Wordt de postpunk volledig elektronisch uitgevoerd, dan betreft het Syntipop. De term New Romantics - ook wel Blitz - staat voor de meest bombastische doch poppy variant van synthipop, waarin geflirt wordt met disco (wat begin tachtig het meest populaire genre is), uiterlijkheden een belangrijke rol spelen (mannen maken zich zwaar op en hebben getoupeerd haar) en - terug bij af - contracten bij grote platenlabels en commercieel succes geen enkel bezwaar meer zijn. Midden jaren tachtig komt vanuit de underground dan de zogenaamde alternatieve gitaarrock op (ook wel indie), waarin de principes van D.I.Y. weer terug te herkennen zijn. Dat geldt ook voor de gelijktijdig opkomende hardcore (bekendste afsplitsing: emo-core) en poppunk, die teruggrijpen op de punk van eind zeventig om die muzikaal thematisch verder uit te werken. New wave en alle daaronder vallende termen raken vanaf dan in onbruik.

In 1974 worden The Nits opgericht door Henk Hofstede en Alex Roelofs, die beiden aan de Rietveld Kunstacademie studeren. Lopen in het begin de muzikale invloeden nog uiteen, op het debuutalbum The Nits uit 1978 is het idioom overduidelijk new wave. Springerige, intellectuele muziek, waar ook het buitenland oren naar heeft. Op volgende albums weet de band zijn geluid uit te kristalliseren, wat in 1982 met de toetreding van Robert Jan Stips en diens gebruik van samples tevens veel rijker en voller wordt. De groep scoort een jaar later zijn eerste Top 10 hit, Nescio. Album- en hitsinglesucces weet men tot het heden te consolideren, tot aan Rusland en de Verenigde Staten toe. Met het uitvoeren van bijzondere projecten blijft de groep tevens zijn kunstzinnige roots trouw. Met het uitvoeren van bijzondere projecten blijft de groep tevens zijn kunstzinnige roots trouw.
Robert Jan Stips produceert in 1977 de debuutplaat 10 Mistakes van Gruppo Sportivo. Deze niet van humor gespeende groep rond Hans Vandenburg zal vanaf dan met vele singles de hitlijsten beklimmen in binnen- en buitenland. In Britse poppolls wordt de band zelfs als derde genoemd in het staatje meest belovende nieuwe bands, direct achter Ian Dury en Dire Straits. Op het hoogtepunt van deze 'Gruppokoorts' heft Vandenburg de band op. Sindsdien wisselt hij het weer heroprichten van de groep af met soloplaten en andere marginaal succesvolle projecten.

Nits Robert Jan Stips Gruppo Sportivo

De groep Nasmak (aanvankelijk Nasmaak) wordt in 1978 opgericht rond kernleden Toon Bressers, Joop van Brakel en Truus de Groot, met, in 1980, de toetreding van Theo van Eenbergen. Vooral ook door toedoen van De Groots onberekenbare instrument de kraakdoos is geen enkel concert van Nasmak hetzelfde. Debuutplaat Nasmak Plus Instruments/Instruments Plus Nasmak zal door de gezaghebbende Engelse discjockey John Peel de beste plaat van het continent in jaren genoemd worden, en Nasmak zal de eerste Nederlandse band zijn die in Londen een John Peel-sessie doet. Ook tweede plaat 4Our Clicks uit 1982 is een klassieker, vol oorspronkelijke en inventieve klanken. De Groot heeft de band dan al verlaten voor een carrière in New York. Na twee minder goed ontvangen platen heft de groep zich in 1984 op. Van Eenbergen zal een belangrijk producer worden. Janssen en Bressers gaan verder in Borzoi. In 2002 zal Bressers samen met Van Brakel en de Friese muzikant Peter Sijbenga (zie verderop) onder de naam Dish Hunt de plaat Maybe Home uitbrengen, die goed wordt ontvangen.

Nasmak

Schilder Dirk Polak richt samen met Pieter Kooyman in 1978 Mecano op. Geen popgroep in de gebruikelijke zin, maar een collectief, dat zich ook richt op schilderkunst en literatuur. Zo wordt schilder André Mesman, die niets met de muziek te maken heeft, net zo goed als lid van Mecano meegerekend. Die muziek ontwikkelt zich aanvankelijk richting Engelse doem (Joy Division), zoals goed te horen is op de mini-lp's Untitled en Subtitled. Na een korte periode van bezinning - waarin Polak o.a. samenwerkt met Joop van Brakel (van Nasmak) - verschijnt in 1983 de lp Autoportrait. Het donkere wave sfeertje is geheel verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor een bijzonder gevarieerd album met verwantschap met minimale neoklassieke muziek. De plaat wordt goed ontvangen, maar Mecano besluit er definitief een punt achter te zetten. In 2003 brengt Polak samen met het Ensemble van de Zilveren Eeuw een Nederlandstalige solo-cd uit, Wonder van de Liefde.

Mecano

In 1982 produceert Polak de 12" single Stap Voor Stap van De Div. Deze in 1979 opgerichte band rond bouwkundestudenten bouwt op consequent eigen wijze aan een mengsel van stuwende ritmes met een funky inslag, tegendraadse gitaren en het ritmische en beknopte gebruik van de Nederlandse taal. Platen worden stuk voor stuk goed ontvangen. Halverwege de jaren tachtig gaat de band echter langzaam maar zeker over op Engelstalige teksten, verdwijnt het lidwoord uit de naam en wordt er geprobeerd voet aan de grond te krijgen in het buitenland. Als dat succes uitblijft en de leden het afzonderlijk te druk krijgen met eigen bezigheden betekent dat het einde van de band.

Ook in 1979 opgericht wordt Minny Pops, door Wally van Middendorp met, aanvankelijk, Peter Mertens, Rick Paap en Frans Hagenaars. Optredens kenmerken zich door mechanische monotonie, zowel wat betreft muziek als de performance; de leden staan bijna bewegingloos op het podium. De gitaristen krassen tegen de drumcomputerritmes op en Wally draagt zijn Engelse teksten voor en schreeuwt, fluistert en krijst met een overdreven Nederlands accent. De band wordt met name in Engeland opgemerkt, wat zelfs tot een samenwerking met icoon, Joy Division-producer Martin Hannett leidt. In 1982 begint de groep met een echte drummer te werken, wat de sowieso al minder maniakale muziek op tweede plaat Sparks In A Dark Room minder dwingend maakt. Latere platen worden slechter opgepikt en zullen het einde van de band inluiden. De groepsleden houden er in Smalts een instrumentaal, speelser en ritmischer zijproject op na. Frans Hagenaars is dan allang vertrokken om uit te groeien tot een gerenommeerd producer.

Minny Pops Frans Hagenaars

Als in 1981 Tom (Sammie) America zijn punkgroep Gasphetti opheft, begint hij zich toe te leggen op MAM. Deze groep groeit in de loop er jaren uit tot één van de meest interessantste Nederlandse bands. De optredens worden omschreven als levendig en swingend, de muziek als strakke, eenvoudige, hoekige cool wave. De eerste elpee wordt geproduceerd door Henny Vrienten (die deel uitmaakte van Gasphetti voor hij naar Doe Maar ging). Na het consoliderende Grond wordt de derde lp Ontwik niet alleen door Nits-frontman Henk Hofstede geproduceerd, maar tevens uitgebracht op het door The Nits opgezette Werf Records. Er volgen meer platen, maar daar succes steeds uitblijft heft de groep zich in 1995 op. Tom America trekt verder treedt met zijn compositieproject nooTSPRaak, waarvoor hij fragmenten gebruikt van interviews die hij heeft gehouden met diverse mensen, die worden aangevuld met zelfgeschreven bijpassende muziek.

Sammie America's Gasphetti MAM

Vormen bovengenoemde bands de Nederlandse bijdrage aan de kunstzinnige, intellectuele kant van de new wave, vanuit Friesland komt midden jaren tachtig een stroom aan meer punkgerichte, sterk op scherpe gitaren geënte bands op gang: de Friese Bries. Het is Peter Sijbenga die in 1985 na het uiteenvallen van de band Tropical Suicide samen met Sytse van Essen en Fritz de Jong It Dockumer Lokaeltsje opricht. Het repertoire bestaat dan uit zeer korte, chaotische nummers waarin Sijbenga absurdistische teksten zingt over Friese thema's zoals fierljeppen en klunen. Er verschijnen twee albums, waarna de band uiteenvalt. Sijbenga richt het avant-gardistische Deinum op. Op debuutalbum Bernewrâld bevat de muziek invloeden uit de kunstzinnige new wave (o.a. Nasmak en Div) en in mindere mate de symfonische rock. De teksten zijn Friestalig. Het door Tom Holkenborg geproduceerde tweede album Europaeus is harder en tegelijkertijd toegankelijker en gezongen in het Engels. Als de band vervolgens ophoudt te bestaan, gaat drummer Jelle Buma verder in Solbakken en Mercy Giants en helpt het label Zabel Muziek mee oprichten.

It Dockumer Lokaeltsje Deinum Solbakken Mercy Giants

Solbakken is voortgekomen uit Lul, de band die De Jong en Van Essen na het verscheiden van It Dockumer Lokaeltsje samen met Maarten Pieter Holwerda en Klaas Schippers oprichtten. Met invloeden die variëren van Wire en This Heat tot Amerikaanse hardcore-punk met bijzondere maatsoorten vormt Lul een overrompelend geluid. De band neemt in korte tijd diverse platen op, deels met Theo van Eenbergen, en is er tot over de grenzen succesvol mee. Van Essen had de band al eerder verlaten. Na onenigheid vertrekt ook De Jong, wat het einde van de band inhoudt en Holwerda en Schippers samen Solbakken doet oprichten. Friesland is inmiddels ingeruild voor Amsterdam. De band weet wederom spitsvondig in elkaar zittende muziek vol vreemde maatsoorten en intellectualistische teksten te produceren, maar nu met een veel rustiger en minder hectisch karakter. Er wordt wel gezegd dat Solbakken 'New Wave maakt zoals die in 1997 gemaakt dient te worden'. Live laat men zich terzijde staan door Peter Sijbenga.

Theo van Eenbergen Solbakken Lul

Ook het uit Leeuwarden komende Kobus Gaat Naar Appelscha verdient met zijn opzienbarende optredens en platen vol punkpop een vermelding. Na het uiteengaan gaan voormalige leden verder in de groepen Pigmeat en Trio Hell. De meer bombastische, poppy zijde van de new wave is in handen van Weekend at Waikiki. Deze Friese zevenmansformatie groeit halverwege de jaren '80 uit tot de fakkeldrager van de Friese Bries, met muziek waarin invloeden van Simple Minds, Japan en Talking Heads een plaats hebben. De band heeft succes in Rusland, waar men enkele malen tourt. Drummer Tom Holkenborg zal zich vanaf 1994 gaan richten op Nerve en later Junkie XL.

Kobus Gaat Naar Appelscha Weekend at Waikiki Trio Hell Pigmeat Junkie XL

De gothickant van de new wave in Nederland wordt sinds 1981 vertegenwoordigd door Clan Of Xymox. Opgericht door Ronny Moorings en Anke Wolbert is het vooral de op het Britse label 4AD uitgebrachte tweede plaat Medusa die aandacht genereert. De pers is zeer te spreken over de duistere electrobeats, sequencers en sombere vocalen en er zullen wereldwijd honderdduizend exemplaren van over de toonbank gaan. Als men de naam inkort tot Xymox en gaat flirten met dance zal dat de verkoop enkel maar stimuleren. Werd de band aanvankelijk als vooruitstrevend en vernieuwend gezien, vanaf de jaren negentig heet hun muziek ineens oubollig te zijn. De pers laat de zich inmiddels weer Clan Of Xymox noemende groep vallen. De band zal er niet minder succesvol om worden en blijft met wereldwijde waardering zijn eigen ding doen. Mooring houdt zich inmiddels ook bezig met het organiseren van populaire gothic-avonden en runt tevens een eigen label, Xymox Control. The Essence wordt in 1984 opgericht en koppelt invloeden van The Cure aan die van Pink Floyd. De groep zal er vooral buiten Nederland populair mee worden, met name in Spanje, Frankrijk, Japan en Verenigde Staten.

Clan Of Xymox The Essence

Ook in Nederland wordt de term new wave nauwelijks meer gebruikt. Dat neemt niet weg dat naast een Solbakken ook huidige bands als zea, Zoppo, Seesaw, VanKatoen of Seedling er precies dezelfde 'do it yourself'-werkethiek op nahouden. Belangrijke eigen beheer muziekbladen waren Vinyl en Opscene. De signalerende rol van die tijdschriften is, voor wat betreft de Nederlandse popmuziek, overgenomen door FRET en diverse weblogs en websites.

VanKatoen Seedling Zoppo Seesaw zea